بنادر تجاری بر اساس قوانین و مقررات حاکم و برخورداری از مزایا و تسهیلات قانونی، در سه دسته مناطق ویژه اقتصادی بندری، مناطق آزاد بندری و عادی قرارگرفته‌اند، که بر اساس آن‌ها ارزیابی و دسته‌بندی می‌شوند. 

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، در بخش بنادر تجاری و پایانه‌های نفتی کشور، موقعیت، امکانات اصلی و نوع خدماتی که ارائه می‌دهند، آن‌ها را دسته‌بندی می‌کند. بنادر تجاری بر اساس قوانین و مقررات حاکم و برخورداری از مزایا و تسهیلات قانونی در سه دسته مناطق ویژه اقتصادی بندری، مناطق آزاد بندری و عادی قرارگرفته‌اند. همچنین پایانه‌های نفتی که توسط شرکت پایانه‌های نفتی ایران مدیریت می‌شود به‌عنوان مناطق عملیاتی نفتی شناخته می‌شود. که در ادامه دسته‌بندی بنادر تجاری کشور ارائه و سپس به معرفی هر یک پرداخته می‌شود.

مناطق ویژه اقتصادی
بندر شهید رجایی، بندر امام خمینی، بندر بوشهر و بندر امیرآباد، بندر نوشهر و بندر آستارا از مناطق ویژه و مهم اقتصادی در کشور به شمار می‌روند. و اما بندر انزلی، بندر خرمشهر، بندر آبادان و همچنین بندر چابهار از مناطق مهم آزاد در کشورند. خارگ، عسلویه، بهشهر(نکا)، ماهشهر، سیری،لاوان نیز از مناطق عملیاتی نفتی در کشور هستند که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد.

منطقه عملیاتی نفتی عسلویه
بندر عسلویه یکی از بنادر استان بوشهر است. از زمانی که بر اساس سیاست‌های ایران روند توسعه میدان‌ها نفت و گاز مشترک در منطقه ویژه انرژی پارس به مرکزیت بندر عسلویه آغاز شد. تأسیس پایانه صادرات مواد نفتی در این منطقه نیز موردتوجه قرار گرفت. در حال حاضر در پایانه‌های عسلویه سیستم‌های نوین رایانه‌ای برای اجرای عملیات صادرات میعانات گازی تأسیس شده است.در حال حاضر انتقال میعانات گازی به کشتی‌ها به‌وسیله گوی‌های شناور spm انجام می‌شود. 
از موارد توانایی‌ها و اقدامات عملیاتی این بنادر می‌توان به پذیرش نفتکش در گودی‌های شناور، شدت‌جریان بارگیری نفت‌کش، سیستم آتش‌نشانی گوی و سیستم‌های دقیق اندازه‌گیری نفت خام و عملیات 24 ساعته همچنین خدمات شناوری ازجمله قایق‌های بند گیری راهنمابر/ نفربر اشاره کرد.

منطقه عملیاتی نفتی بندر ماهشهر
ذخیره سای فراورده‌های پالایشگاه آبادان و نیز صادرات و واردات فراورده‌های مختلف در پایانه نفتی ماهشهر صورت می‌گیرد. در حال حاضر بیشتر فعالیت‌های شرکت پایانه‌ها در ماهشهر بر عملیات دریایی( پهلودهی و جداسازی کشتی‌های فراورده) و ارائه خدمات ایمنی، تجسس و نجات به شرکت پالایش نفت آبادان متمرکز است. 
بر اساس پیش‌بینی‌ها و برنامه‌های آینده، در راستای توسعه فعالیت شرکت در بخش‌های مختلف صادرات فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی، پایانه ماهشهر به یکی از فعال‌ترین پایانه‌های شرکت تبدیل خواهد شد.

مناطق عملیاتی نفتی سیری
جزیره سیری در حدود 72 کیلومتری خط ساحلی ایران در جنوب بندرلنگه و 40 کیلومتری غرب جزیره ابوموسی واقع‌شده است، این جزیره 18 کیلومترمربع وسعت دارد، طول تقریبی جزیره 5/6 کیلومتر و عرض آن حدود 3 کیلومتر است. مناطق نفتی منطقه سیری شامل میدان الوند، میدان مشترک نصرت، میدان اسفند، میدان‌ها نفتی سیوند و دنا همچنین میدان مشترک فروزان است.